9 Okt 2019_Spannende dagen en weken. De VS en China hervatten de onderhandelingen over hun “handelsoorlog”. De voortekenen zijn weinig gunstig. Aan de vooravond van de nieuwe ontmoeting tussen de handelsdelegaties heeft de Trump regering nog weer eens 20 Chinese bedrijven/organisaties actief in AI (kunstmatige intelligentie) op de zwarte lijst geplaatst. Meest prominent op die lijst is HikVision, de Chinese leider in surveillance apparatuur. Naar voorbeeld van Huawei zullen Amerikaanse chip fabrikanten niet langer kunnen leveren aan het Chinese bedrijf.
Over Huawei gesproken, op 1 oktober zou het agentschap voor cybersecurity (ENISA) alle risiko analyses van de individuele Europese lidstaten m.b.t. (de rol van Huawei in) de uitrol van 5G netwerk in hun landen in een alomvattend report hebben moeten samenvatten. Dat rapport gaat mede de basis vormen voor de Europese regelgeving omtrent de introductie van 5G netwerken. Het is inmiddels 9 Oktober, maar het rapport hebben we nog niet gezien.
Saillant detailtje: het hoofdkwartier van ENISA is gevestigd in Griekenland, een van de landen die zich het meest ontvankelijk hebben betoond voor Huawei en voor deelname aan Xi Jinping’s Belt & Road initiatief (BRI) , het ontwikkelingsplan voor een moderne, “zijderoute” gericht op verbinding en samenwerking tussen Euraziatische landen via grote infrastructerele projecten, inclusief ‘”internet & the cloud”. Zo heeft de Chinese scheepvaartgigant Cosco, een Chinees staatsbedrijf nauw verbonden met de Chinese marine, in ruil voor aanzienlijke Chinese investeringen in de Griekse infrastructuur de haven van Piraeus volledig in zijn bezit gekregen.
In Nederland is er eind september een debatje door de Vaste commissie voor Buitenlandse Zaken & de Algemene commissie voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking met ministers Blok (BuZa) en Kaag (Handel) over de beleidsnotitie Nederland-China uit mei en de zgn China strategie brief van het kabinet van begin juli die een wel zeer karige (2 pagina’s!) en vage beschrijving geeft van de aanpak van ons kabinet (zie o.a. https://www.mijngroeve.nl/nl/geschiedenis/huawei-2/ en ook https://www.mijngroeve.nl/nl/geschiedenis/huawei/ en https://www.mijngroeve.nl/nl/geschiedenis/huawei-het-kamerdebat-4-juli-2019/
Zoals al gemeld, de nederlandse regering stelt zich “landen neutraal” op in de uitrol van het 5G netwerk, wat inhoudt dat Huawei niet bij voorbaat wordt uitgesloten van deelname zoals in de VS, Canada, Nieuw Zeeland, Japan en Australië , is gebeurd. Daarnaast prefereert het kabinet vast te houden aan de in 2016 in Europese verband opgestelde principes in de relatie met China, die in het voorjaar van 2019 zijn ge-update. Door het stimuleren en promoten van multilateralisme en economische interdependentie met China hopen Nederland en de EU dat China zich internationaal constructief en verantwoordelijk zal gedragen, waardoor de kans op militaire conflicten vermindert. Wel ziet men China niet langer als een ontwikkelingsland maar als een economische concurrent, met de daarbij behorende “threats and opportunities”. De economische band met China moet meer op het wederkerigheidsprincipe worden gestoeld: de toegang tot Europa die Chinese bedrijven krijgen zonder grote restricties zouden ook voor Europese bedrijven in China moeten gelden. Europa maakt zich weliswaar zorgen over China’s militaire ambities en expansie, maar beschouwt de Volksrepubliek niet als een militaire opponent.
Onder invloed van de gebeurtenissen in Hong Kong en het verontrustende nieuws over de Chinese strafkampen in Xinjiang vol met opgepakte Oeigioeren, richt het debat van de commissie met minister Blok zich voornamelijk op mensenrechten. Vrijwel alle partijen verwijten de minister een armoedig strategie te hebben geformuleerd, waarin de mensenrechten te weinig aan bod komen. Via moties willen ze zijn ambtenaren dwingen de strategie te herschrijven, waarin een duidelijker plan tot aanpak voor de verbetering van mensenrechtensituatie in China naar voren zal komen. Ook willen een aantal partijen handelsbeperkingen niet langer uitsluiten in geval van voortdurende mensenrechtenschendingen door de Volksrepubliek.
Blok ontraadt niet alleen dit advies van enkele commisieleden over de mensenrechtenaanpak maar ook een aantal andere moties, waaronder:
- de motie de Roon (PVV) die oproept tot uitsluiting van Huawei in de uitrol van het 5G netwerk. Blok beroept zich op de landen neutrale aanpak die het kabinet (en vooralsnog de EU ook..?) voorstaat.
- de motie de Roon en Bisschop (SGP) die Blok oproept om in navolging van de VS en Australie te vragen om deelname van Taiwan aan belangrijke internationale fora, ook in het licht van de toenemende escalaties in de Zuid-Chinese zee en de voorname economische en technologische rol van het eiland in de wereld. Blok zegt te willen vasthouden aan het één-China beleid (Taiwan wordt niet internationaal erkend), en op een andere, meer informele manier de bestaande, goeie betrekkingen met Taiwan te willen ondersteunen waardoor formele, publieke steunbetuigingen (bijv door nederlandse ministerbezoeken aan Taiwan) niet nodig zijn.
- de SP motie die de minister van BuZa vraagt een Amerika strategie te schrijven in de kontekst van de veranderende transatlantische verhoudingen onder Trump. Blok verdedigt zich door te stellen geen voorstander te zijn van het opstellen van een strategie per land daar geen enkel ander land, de EU lidstaten incluis, zoiets doet.
Blok vreest waarschijnlijk dat een gedetailleerde, vastomlijnde strategie, ook als het niet zomaar een landje maar de grootmachten de VS en China betreft, zijn beleids-en keuzemogelijkheden en manoevreerruimte teveel beperken, ook ten opzichte van de EU. Minister Kaag toont zich wel ontvankelijk voor een motie van D66 die voorstelt om de uitvoer van surveillance software en technologie aan een vergunningsstelsel te onderwerpen om te voorkomen dat die door Chinese partijen (lees bijv Hikvision!) misbruikt kan worden. Alle moties zullen later naar de Kamer gaan voor stemming.
Uit het debat wordt duidelijk dat het kabinet de uitkomst van verder overleg tussen regeringsleiders in de EU over China wenst af te wachten, inclusief de Europese regelgeving ter beveiliging van de 5G netwerken. De minister ontraadt moties die oproepen tot Nederlandse protectionistische maatregelen als tegenzet tegen soms gedwongen technologie overdrachten bij investeringen in China of tegen Chinese bedrijven waarvan vermoed wordt dat ze meewerken aan mensenrechtenschendingen. Het kabinet wil de Nederlandse economische macht (bijv op landbouw-gebied) niet als hefboom inzetten om China te bewegen tot een meer open, transparante opstelling en beter mensenrechtenbeleid. Dat moet voornamelijk op Europees niveau via onderhandelingen met de Chinezen worden afgedwongen. Voorts zegt minister Kaag dat de Europese industrie het best via innovatie en vrije mededinging de strijd kan blijven aangaan met de internationale concurrentie, incl. die van China.
Het kabinet doet erg zijn best om een gulden middenweg te blijven bewandelen tussen de VS en China. Andere Europese landen trachten dat ook te doen, al is er van een coherente China strategie in de EU geen sprake. Dit heeft China al de kans gegeven om op strategische plekken in Europa (denk aan Griekenland/Piraeus, Hongarije/Huawei en de BRI discussie met Italie) stevige voet aan grond te krijgen zonder dat de EU zich er over uit heeft gesproken of een strobreed in de weg heeft gelegd. Het is het aloude probleem van de EU, hoe te komen tot een gecoördineerd buitenlands- en veiligheidsbeleid? Als geen van de EU lidstaten, inclusief Nederland, de moeite wil nemen om een USA & China strategie uit te werken, is het moeilijk voor te stellen dat er op Europees niveau ooit van een coherent beleid sprake zal zijn. De EU zal voortgaan met opportunistisch schipperen, waarbij het de vraag is of dat op langere termijn voordelen gaat opleveren in de toenemende geopolitieke en technologische rivaliteit tussen de VS en China en in de veranderende wereldorde.
Zelfs als Trump van het toneel verdwijnt zal het Amerikaanse Congres een zeer vijandige houding tegen China aanhouden. Wat dat betreft bevindt de USA first vs China first zich slechts in een beginfase. Opvallend is ook dat functionarissen van de regering Boris Johnson deze week de EU hebben gedreigd dat de UK bij verwerping van de nieuwe Brexit voorstellen haar samenwerking op het gebied van veiligheid en inlichtingen met Europa gaat stopzetten. Zoals ik al eerder heb geschreven, Boris is degene die zo’n 10 jaar geleden, als burgemeester van London, Huawei uiterst warm onthaalt. Maar Boris de premier (er van uitgaande dat ie de huidige parlementaire chaos overleeft!) zal er na de Brexit niet voor terugschrikken Huawei even hard te laten vallen om deel te kunnen blijven uitmaken van het Five Eyes samenwerkingsverband tussen de inlichtingendiensten van de VS, Canada, Nieuw Zeeland, Australië en de UK.
Trump heeft de UK al gedreigd met uitsluiting van het verbond indien Huawei als 5G provider in de UK wordt toegestaan. De UK is voor de EU een belangrijke partner in de inlichtingenwereld… Hoe de samenwerking op inlichtingengebied tussen de VS en de EU zich zal ontwikkelen als de laatste zich toeschikkelijk opstelt voor Huawei als 5G appatuur leverancier is eigenlijk vrij ongewis…
De Nederlandse regering pleit in haar China notitie van deze zomer voor een nieuwe balans in de relatie met de Volksrepubliek. “Het kabinet is constructief-kritisch ten aanzien van China. Het wil op basis van gedeelde belangen met China samenwerken, met oog voor ideologische verschillen”. Rutte zegt eerder dit jaar dat Nederland niet naïef moet zijn ten aanzien van “de signalen over spionage door Chinese bedrijven”. Nederland en de EU hebben zich de laatste jaren hard gemaakt tegenover de VS (Facebook, Google) voor privacy- en databescherming van hun burgers. Privacy en databescherming bestaan niet of nauwelijks in communistisch China. Graag zouden we vernemen hoe de EU en Nederland die bescherming denken te kunnen afdwingen bij de Chinezen in geval Huawei deel uit maakt van de 5G uitrol. In sommige Europese landen zit Huawei trouwens al in de kern van 3 en 4G netwerken waar klantendata worden opgeslagen…
De Amerikaanse – Chinees handelsoorlog is getransformeerd tot een gecompliceerde geopolitieke en technologische twist. America first botst stevig met China first. Een spoedig einde lijkt een illusie: op zijn best wordt er deze week een deelakkoord bereikt, bijvoorbeeld over de openstelling van de Chinese markt voor Amerikaanse agrarische produkten. Het geschil over (gedwongen) technologie overdracht, IP protectie (source code), hervorming van de Chinese staatsbedrijven en nationale veiligheid zal zeker niet worden opgelost. En bij het uitblijven van enig akkoord zal zelfs een nieuwe ronde van tarieven volgen….
Amerika heeft net een nieuwe ban uitgesproken over een twintigtal Chinese high-tech bedrijven. Europa en Nederland willen daar tot nu toe niet aan en trachten een middenweg te bewandelen die Amerika niet teveel tegen de borst stuit en de handelsbelangen met China niet tezeer op het spel zet. Of die intentie stand zal kunnen houden is allesbehalve zeker: bij bijv. een militair optreden van China in HK of een agressieve voortzetting van de China first policy door Xi Jinping of het continu monddood maken van kritische binnen- en buitenlandse geluiden over China zal de discussie in de EU en Nederland verder doen aanwakkeren over de gevoerde China “strategie”.
Als ik Blok was zou ik toch maar stilletjes mijn ambtenaren op BuZa opdracht geven een bredere China en USA strategie (inclusief alle mogelijke scenario’s) voor te bereiden…
om meer politieke cartoons te zien, bezoek https://www.chappatte.com/en/