Poster: ‘Strengthen the modernization of our army’, 加强我军现代化建设, Jiaqiang wojun xiandaihua jianshe, designer Liu Yaping, 1980, refer https://chineseposters.net/posters/g2-60 © No copyright infringement intended. All rights belong to their respective copyright owners
11 mei 2023_In de afgelopen 4 jaar heeft mijngroeve.nl in meerdere berichten beschreven hoe we zijn afgegleden naar een wereld van na de Koude Oorlog, waarin een intense concurrentie gaande is tussen de VS en China om vorm te geven aan wat komen gaat. Technologie ligt ten grondslag aan die concurrentie: al in 2019 stelde mijngroeve.nl dat de zogenaamde ‘VS-China handelsoorlog’ beter een geopolitieke technologieoorlog zou kunnen worden genoemd, die met name het buitenlands- en economisch beleid van landen zoals Nederland en Taiwan, die een unieke positie in de supply chain van halfgeleiders innemen, zou treffen.
Mijngroeve.nl vermeldde ook dat de snelle technologische vooruitgang snelle beleidsreacties zou vereisen, vooral in de ogen van de VS. “Als de EU het niet snel eens kan worden over een nieuw export controleregime, zal Washington blijven proberen om op bilaterale basis steun te krijgen van bondgenoten zoals Nederland voor zijn controle op opkomende technologieën. Daarom kunnen Nederlandse politieke partijen beter met de respectievelijke Nederlandse ministers bespreken en beoordelen wat Nederland zelf wil beschermen in de uitwisseling met China aan kennis en technologie in plaats van te veel tijd te verspillen aan klagen over de effecten van eenzijdig Amerikaans optreden” schreef ik in september 2020.
https://www.mijngroeve.nl/nl/geschiedenis/holland-china-voorspelling-over-de-nieuwe-relatie/
Export control regime
In de EU zijn exportcontroles meestal gekoppeld aan het Wassenaar Akkoord (WA), een multilateraal exportcontroleregime met 42 leden dat internationale overdrachten van wapens en producten voor tweeërlei gebruik regelt: het dekt helaas onvoldoende nieuwe opkomende technologieën met een zgn dual-use karakter. Een bijkomende complicerende factor is dat het oorlogszuchtige Rusland nog steeds lid is van de WA en in een positie verkeert om nieuwe voorstellen voor exportcontroles te torpederen.
De Amerikaanse CCL (Commerce Control List) komt in grote lijnen overeen met de WA. Toch hebben de VS brede unilaterale bevoegdheden onder de Export Control Reform Act (ECRA) van 2018, die het Amerikaanse Ministerie van Handel toestaat om controles uit te voeren op items die niet in de WA zijn opgenomen. Op grond van de EU dual-use exportcontrole regelgeving zijn ook de individuele EU-lidstaten bevoegd om nationaal veiligheidsmaatregelen af te kondigen, inclusief screening van investeringen en exportcontroles. Lidstaten hebben dus het recht en vermogen om exportcontroles vast te stellen die verder gaan dan de WA.
Op 7 oktober 2022 kondigde de regering-Biden verreikende nieuwe regels aan voor de Amerikaanse uitvoer naar de VRC van geavanceerde kunstmatige intelligentie (AI) en halfgeleidertechnologie. Door deze maatregelen mogen zeer geavanceerde IC’s (met name GPU’s/grafische processoren die een sleutelrol spelen in deep learning-methodes die de belangrijkste motor zijn van de huidige AI-boom) en geavanceerde Amerikaanse halfgeleidertechnologie en -tools in principe niet meer worden geëxporteerd naar China door Amerikaanse bedrijven. Ook mogen “US-persons”, i.e. Amerikaanse burgers en ingezetenen, blijkbaar niet langer betrokken zijn bij geavanceerde halfgeleiderproductie in China.
Op 8 maart 2023 informeerde de Nederlandse minister van Handel Schreinemacher het Nederlandse parlement over de nieuwe ‘landenneutrale’ exportcontroles op halfgeleidertechnologie. De Nederlandse aankondiging volgde op een overeenkomst die in januari was gesloten met de VS en Japan om de levering van geavanceerde chips aan China te stoppen, in het bijzonder chips die worden gefabriceerd in 16nm of kleinerere technologienodes.
Hoewel veel details nog onbekend zijn, lijken de Nederlandse restricties aan te sluiten bij de laatste Amerikaanse richtlijnen richting China, ook al verwees Den Haag – net als Tokio – in zijn aankondigingen niet expliciet naar de VRC. Aangenomen wordt dat de overeenkomst tussen de VS en Nederland niet alleen de verkoop van EUV, maar ook van ArF immersielithografie (= geavanceerde Deep Ultraviolet -DUV-) apparatuur, aanverwante componenten en mogelijk expertise naar China zal beperken.
De Nederlandse regering heeft inmiddels het directoraat-generaal Handel van de Europese Commissie op de hoogte gebracht van de aanvullende controles, waarbij de sterke wens werd geuit om de nieuwe nationale controles op te nemen in EU-brede exportcontroleregelgeving. Het is duidelijk dat Den Haag de risico’s van eventuele Chinese vergelding zoveel mogelijk wil beperken door een geactualiseerd EU-breed exportcontrolesysteem in te voeren naar het voorbeeld van de overeenkomst die Nederland met de VS heeft bereikt.
Rutte’s veranderende perceptie
In februari 2023 schreef de Nederlandse premier Rutte een opiniestuk waarin hij aangaf dat hij in de nieuwe rivaliteit tussen supermachten aan de kant van Washington stond. “Ik zie niet in hoe dit de eeuw van China wordt”, aldus Mark Rutte in de NRC. “De 21e eeuw wordt de eeuw van de democratie en dus de eeuw van Amerika”, beweerde hij. Het was nogal een uitspraak van een premier die gedurende zijn verschillende kabinetten van het afgelopen decennium overwegend had gezwegen over de China-uitdaging.
Zijn opiniestuk en de nieuwe Nederlandse aankondiging van exportcontrole consolideerden een paradigmaverschuiving door een van de grootste Europese voorvechters van wereldwijde vrijhandel. China is een van de belangrijkste handelspartners van Nederland. De nieuwe exportcontrolemaatregelen symboliseerden de formele erkenning door het kabinet-Rutte van de herziening van de traditionele Nederlandse vrijhandelsbenadering in de relatie met de VRC. De persoonlijke waarschuwing van Xi Jinping aan Rutte in november 2022 aan de zijlijn van de G20-top in Bali om ‘ontkoppeling’ te voorkomen temidden van de Amerikaanse druk om met de verkoop van hoogwaardige halfgeleiderapparatuur aan China te stoppen, was blijkbaar aan dovemansoren gericht. .
Hoewel Nederland zich in het verleden terughoudend opstelde met exportcontroles, heeft een geleidelijke verandering in de Nederlandse perceptie van China bijgedragen aan de paradigmaverschuiving. Ofschoon de EU publiekelijk vasthield aan het EU-mantra om de VRC als partner, concurrent en systeemrivaal te behandelen, begon de laatste perceptie vanaf 2020 de overhand te krijgen in verschillende regerings- en parlementaire kringen in Den Haag, ook al vertroebelden tegengestelde belangen van verschillende ministeries deze fundamentele verandering.
Het zou verkeerd zijn om deze Nederlandse verschuiving uitsluitend toe te schrijven aan de meedogenloze Amerikaanse druk van de regeringen Trump en Biden om de export van ASML EUV en geavanceerde DUV-tools naar de VRC te voorkomen. Nederlandse functionarissen benadrukken ook graag dat de Nederlandse regering haar eigen, onafhankelijke proces van heroverweging, beoordeling en afweging van haar banden met China heeft doorlopen. Nederlandse bewindslieden hebben herhaaldelijk verklaard dat de afstemming met de VS over het exportcontrolesysteem voor halfgeleiders “geen tit-for-tat-deal was”. Op dit moment is het moeilijk te zeggen of die Nederlandse uitspraken geheel kloppen.
Verslechterende relaties
Dat de diplomatieke betrekkingen tussen Den Haag en Beijing sinds 2020 jaar op jaar verslechterden werd wellicht verhuld door de gebruikelijke, geruststellende publieke verklaringen van het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken dat de Nederlandse regering het evenwicht handhaafde in de heilige drie-eenheid relatie met China, in lijn met het algemene EU-beleid.
China’s superioriteitsclaims met betrekking tot zijn Covid-aanpak en de slechte kwaliteit van een groot deel van de betaalde partijen gezichtsmaskers in het voorjaar van 2020 leidden tot irritatie in veel Europese landen, waaronder Nederland. Nederlandse media die kritiek hadden op de Chinese ‘donaties’ en propaganda werden op de vingers getikt door boze ambtenaren van de Chinese ambassade. De Chinese wereldwijde campagne -die tot op de dag van vandaag voortduurt – om de oorsprong van het virus te verbergen of te herschrijven, viel ook in Den Haag niet in goede aarde. De invoering van de zgn Nationale Veiligheidswet in Hong Kong in de zomer van datzelfde jaar en de onmiddellijke liquidatie van de weinige resterende vrijheden aldaar door de CCP, evenals de gruwelijke praktijken in Xinjiang schokten veel Nederlandse parlementsleden, die begonnen op te roepen tot een veel assertiever Nederlands buitenlands beleid ten opzichte van Beijing, waarmee zij impliciet aangaven dat Rutte’s eerdere coalitiekabinetten veel te timide en toegeeflijk waren geweest ten opzichte van de VRC.
De sancties in maart 2021 op parlementslid en China-criticus Sjoerd Sjoerdsma zette de Chinees-Nederlandse relatie verder onder druk. Sjoerdsma’s partij D66 heeft deel uitgemaakt van de Nederlandse coalitieregeringen onder leiding van Rutte. De Chinese sanctionering van het Nederlandse parlementslid maakte de door onze minister-president zo gekoesterde scheiding tussen politiek en economie uiterst moeilijk in de uitwisseling met Beijing. Een Nederlandse ratificatie van de CAI, het door Merkel en Macron doorgedrukte investeringsakkoord met China (vermoedelijk met de zegen van Rutte) tegen het einde van 2020, leek onmogelijk zolang Sjoerdsma (en andere Europese parlementsleden) onder Chinese sancties zouden staan.
Een eerste teken van een wat assertiever Nederlands beleid was het besluit om het fregat Zr. Ms. Evertsen door de Zuid-Chinese zee te laten varen als onderdeel van een bezoek van een Brits vlootsquadron aan het Verre Oosten in de zomer van 2021. De Nederlandse regering (Rutte?) had aanvankelijk geaarzeld om het fregat door de Zuid-Chinese zee te laten reizen uit angst Beijing van streek te maken, maar vond een compromis door het niet door de Straat van Taiwan, de smalle (internationale) zeeweg die het democratische eiland van communistisch China scheidt, te laten varen.
https://www.mijngroeve.nl/nl/geschiedenis/den-haag-beijing-een-keerpunt/
In het voorjaar van 2021 berichtte de Volkskrant dat Huawei in 2009-2010 vrije toegang had gehad tot het netwerk van KPN, onder meer tot het telefoonnummer van toenmalig minister-president Balkenende, waarna de Nederlandse regering gedwongen was een officieel onderzoek in te stellen. Als gevolg hiervan trokken meer Kamerleden de wijsheid van de Nederlandse regering in twijfel om Huawei’s apparatuur nog steeds toe te laten in de periferie van het Nederlandse 5G-telecomnetwerk, terwijl terzelfdertijd de Nederlandse inlichtingendienst vaker alarm begon te slaan over de deelname van Chinese apparatuurverkopers en toeleveranciers bij kritieke Nederlandse infrastructuur alsmede over de toenemende risico’s van spionage aan Nederlandse universiteiten.
Het China-beleid van de Nederlandse regering kreeg veel meer aandacht van de media en het parlement, waardoor het voor Rutte en zijn VVD politiek riskanter werd om het veranderende publieke sentiment te negeren, en de indruk te blijven wekken altijd de voorkeur te geven aan zaken boven principes. Met de steeds negatiever wordende publieke percepties van de Chinese communistische regering en onder de voortdurende Amerikaanse druk had Rutte en de VVD er politiek weinig baat meer bij om te soft over te komen ten opzichte van de VRC en nationale- en economische veiligheidsvraagstukken.
China’s intimidatie van Litouwen eind 2021 als reactie op zijn beslissing om Taiwan toe te staan een onofficiële ambassade te openen onder eigen naam, in plaats van “Chinees Taipei”, leidde tot verdere zorgen in Den Haag over de zgn ‘wolf-warriordiplomatie’ van de VRC, de bedreiging van Beijing voor de cohesie van de Europese interne markt en China’s steeds agressievere standpunt over de kwestie Taiwan. Maar vooral de aankondiging van het ‘Sino-Russisch partnerschap zonder grenzen’ vlak voor de Russische aanval op Oekraïne in februari 2022 en de ‘pro-Russische neutraliteit’ van de Chinese regering in de oorlog moeten Rutte het laatste zetje hebben gegeven om (laat) te erkennen dat zijn vrijhandelsbenadering in de relatie met de VRC het plafond had bereikt.
Formele Nederlandse herbeoordeling
De groeiende Chinees-Russische militaire samenwerking, het militair-civiele fusiebeleid van Xi, de oorlog in Oekraïne en de Chinese strijdlust jegens Taiwan moeten de reeds bestaande angst in Nederlandse defensie- en inlichtingenkringen hebben gevoed dat civiele technologie en knowhow die met Chinese bedrijven worden gedeeld, gemakkelijk in militaire handen terecht zouden kunnen komen, in de VRC of zelfs in Rusland.
Rutte en andere kabinetsleden (in het bijzonder D66-minister van Defensie Ollongren) moeten die vrees zijn gaan delen, vooral nadat de regering-Biden bleef volhouden dat de veiligheidsdreiging precies mogelijk zou worden gemaakt door de levering van geavanceerde ASML-tools die geavanceerde AI-chips fabriceren, ogenschijnlijk uitsluitend voor commerciële toepassingen, die vervolgens hun weg vinden naar de (super)computers die uiteindelijk worden gebruikt om geavanceerde wapensystemen te ontwerpen of te besturen.
Zowel Beijing als Washington zijn van mening dat leiderschap in AI fundamenteel is voor de toekomst van militaire, economische en geopolitieke macht en superioriteit. In het kader van de escalerende geopolitieke technologieoorlog definieerde Den Haag eind 2022 drie strategische doelen met nationale veiligheid als uitgangspunt, aldus de Nederlandse minister van Buitenlandse Handel in een Kamerbrief:
1. Voorkomen dat Nederlandse goederen bijdragen aan ongewenst eindgebruik, zoals militaire inzet of massavernietigingswapens 2. Voorkomen van ongewenste strategische afhankelijkheden 3. Behoud van Nederlands technologisch leiderschap en Westerse standaarden
Mijngroeve.nl vermoedt dat Nederlandse militaire en inlichtingenkringen de Volksrepubliek China intussen niet alleen beschouwen als een systemische rivaal en bedreiging voor de economische veiligheid, maar zelfs als een langdurig militair gevaar voor onze gemeenschappelijke Europese veiligheid. Het is duidelijk dat de visie van de NAVO ook deze kant opgaat.
Nieuw tijdperk
De besluiten van Japan en Nederland om samen met de VS nieuwe controles op de export van halfgeleiders in te voeren, onderstrepen eens te meer dat de wereldwijde halfgeleidermarkt een nieuw tijdperk is ingegaan waarin geopolitieke en nationale veiligheidsoverwegingen zwaarder zullen wegen dan de marktkrachten.
Het is echter belangrijk erop te wijzen dat China sinds de introductie van het economische ontwikkelingsbeleid ‘Made in China 2025’ in 2015 agressief streeft naar onafhankelijkheid op het gebied van halfgeleidertechnologie. Beijing wil zich bevrijden van de technologische afhankelijkheid van het Westen, en met name van de VS. Het verklaarde beleidsdoel is om waar mogelijk buitenlandse bedrijven te vervangen door binnenlandse. Dat beleid ondermijnde al het idee van de vrije markt en impliceerde dat buitenlandse technologiebedrijven die niet onvervangbaar zouden zijn, te maken zouden krijgen met een steeds ongunstiger Chinees ondernemingsklimaat, ongeacht welk westers exportcontroleregime dan ook.
Of de nieuwe Nederlandse opstelling door de Chinese regering ongestraft zal blijven, is op dit moment onduidelijk. De Chinese ambassadeur in Nederland, Tan Jian, heeft verklaard dat “de Nederlandse capitulatie voor de druk van de VS niet zonder gevolgen zal blijven”. Het Nederlandse argument dat chipmachines in Chinese handen op een dag een militaire bedreiging voor het Westen zouden kunnen vormen, wees hij fel van de hand.
Mao Ning, woordvoerder van het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken, zei ook dat de Nederlandse maatregelen “de normale economische en handelsuitwisselingen tussen Chinese en Nederlandse bedrijven zouden beperken”. De Nederlandse minister van Handel riposteerde dat het Chinese protest tegen het Nederlandse besluit om beperkingen op te leggen aan de export van chiptechnologie “begrijpelijk” was, maar zei dat ze verwachtte dat de diplomatieke betrekkingen goed zouden blijven.…
De gebeurtenissen van 2018
Voor het Chinese leiderschap was niet oktober 2022 of maart 2023 een cruciaal moment bij het consolideren van zijn halfgeleiderstrategie, maar het jaar 2018, toen:
1) de VS extreem strenge exportcontroles aan het Chinese telecommunicatiebedrijf ZTE oplegden, dat bijna resulteerde in diens totale ondergang 2) UMC en Fujian Jinhua aan werden geklaagd wegens IP-inbreuk en 3) de CFO van Huawei in Canada werd gearresteerd als onderdeel van een grotere campagne om de onbetrouwbaarheid en fraude van de Chinese telecomgigant bloot te leggen (zie https://www.mijngroeve.nl/nl/geschiedenis/america-first-vs-china-first-2/
Het bevestigde Xi in zijn overtuiging dat het enige doel van Washington was om de opkomst en technologische vooruitgang van China te blokkeren, wat vervolgens de opvatting van de Chinese president versterkte dat zelfredzaamheid de enige juiste beleidskeuze voor de VRC zou zijn. Het verstevigen van China’s positie in strategische technologieën werd na 2018 een uiterst urgente nationale veiligheidsprioriteit.
De nieuwe exportcontroles door de Amerikaanse, Nederlandse en Japanse regeringen zijn voor Beijing zeker niet als een totale verrassing gekomen. Chinese particuliere technologiebedrijven begonnen enkele jaren geleden al met het aanleggen van voorraden van buitenlandse chips en apparatuur, waarbij ze veel meer kochten dan ze nodig hadden als bescherming tegen mogelijke toekomstige beperkingen. De Chinese regering is ook doorgegaan met het pompen van miljarden dollars in de ontwikkeling van haar eigen halfgeleiderindustrie, onder meer in fabrieken, IC design bedrijven en fabrikanten van apparatuur, in de hoop de risico’s van verstoringen in buitenlandse leveringen te kunnen mitigeren. Mijngroeve.nl vermoedt dat de VRC ook een uitgebreid netwerk van schaduw vennootschappen over de hele wereld heeft opgebouwd die kunnen helpen om exportcontroles of toekomstige sancties te ontlopen. Het zal zeker ook de hulp inroepen van derde partijen of landen om exportcontroles te omzeilen.
China is desalniettemin bijna volledig afhankelijk van buitenlandse bronnen voor het type apparatuur dat nodig is voor productie van halfgeleiders in de meest geavanceerde technologieën . Bedrijven in Nederland, Japan en de VS zijn de belangrijkste producenten van softwaretools en -apparatuur voor de fabricage van halfgeleiders en dragen zo’n 90 procent bij aan de wereldwijde levering van deze essentiële machines. Deze bedrijven vormen een belangrijk technologisch knelpunt in de inspanningen van Beijing om een binnenlandse chipindustrie van wereldklasse te ontwikkelen, waardoor de VS en bondgenoten een enorme invloed uitoefenen. De Chinese autoriteiten kunnen dit probleem niet zomaar oplossen door er meer geld tegenaan te gooien. Het tekort aan toonaangevende technologie, geavanceerde componenten en kennis van de VRC zal waarschijnlijk worden verergerd door de nieuwe exportcontroles die zijn overeengekomen door de VS, Japan en Nederland.
Ondanks de zelfvoorzieningsmissie van China, wil Beijing zich tegelijkertijd zo lang mogelijk verzekeren van toegang tot de producten, apparatuur en technologieën van die cruciale buitenlandse bedrijven: geen wonder dat de reactie van China op de nieuwste exportcontrolemaatregelen tot nu toe nogal gematigd lijkt te zijn.
De kansen voor China
Of en hoe China terug zal slaan tegen de nieuwe exportcontroleregels, zal gedeeltelijk afhangen van wanneer en hoe de nieuwe exportcontroleregels worden geïmplementeerd en uitgevoerd door de respectievelijke regeringen. Maar het zal voornamelijk worden beslist door een Chinese kosten-batenanalyse van dergelijke vergeldingsmaatregelen.
Beijing zal de komende weken/maanden blijven onderzoeken of het een wig kan drijven tussen de VS, Japan en Nederland met betrekking tot de implementatie of reikwijdte van het nieuwe exportcontroleregime. Het zal ook proberen Zuid-Korea af te houden van deelname aan een van deze Amerikaanse exportcontrole-initiatieven en Taiwanese bedrijven onder druk zetten om zich niet aan de Amerikaanse regels te houden.
Toch lijken de kansen niet in het voordeel van de VRC. Het is de prijs die China betaalt voor een behoorlijk rampzalig buitenlands beleid ten aanzien van de democratische wereld onder Xi Jinping. Er lijkt de laatste tijd enig Chinees besef te zijn dat het de verkeerde kant opgaat: de laatste charmeoffensieven richting Europese leiders en het “vredesinitiatief” voor Oekraïne zouden kunnen worden geïnterpreteerd als een verlangen naar normalisering van de banden met de EU. Maar ze zouden ook met name window dressing kunnen blijken te zijn, een poging om tijd te winnen en om de groeiende transatlantische samenwerking te verzwakken.
Prepareren voor de storm
Ook al wordt ‘Made in China 2025′ niet langer openlijk besproken in toespraken van Chinese regeringsleiders, het blijft ongetwijfeld de hoeksteen van China’s industriebeleid. Xi’s verklaringen op het 20e Partijcongres in november 2022 moeten niet lichtzinnig worden opgevat. De CCP sluit de mogelijkheid van een grote oorlog in de toekomst niet langer uit. Xi ziet een “ernstige en complexe internationale situatie” waarin de Partij “voorbereid moet zijn op gevaren in vredestijd” en “zich moet voorbereiden op de storm”. Xi verwees ook naar de komende vijf jaar als “cruciaal” voor de verdere opbouw van een machtige Chinese natie. Zoals mijngroeve.nl al eerder schreef, probeert Xi Jinping sinds zijn machtsovername – in de voetsporen van zijn grote inspirator Mao Zedong – de CCP en de Chinese samenleving, inclusief de private sector, te mobiliseren voor een “lange strijd” met het Westen.
In de komende vijf jaar zal het Chinese leiderschap verder prioriteit geven aan de centrale rol en revitalisering van staatsbedrijven en grootschalig industrieel beleid. De beperkingen op de particuliere sector zullen waarschijnlijk niet worden versoepeld, terwijl de politieke aanval op de technologie-, onroerend goed- en particuliere onderwijssectoren onverminderd zal doorgaan. Xi’s mercantilistische doctrine van de ‘economie met dubbele circulatie’, nationale zelfvoorziening en het veiligstellen van China’s eigen wereldwijde aanvoerlijnen zullen de kern van zijn beleid blijven.
We zullen getuige zijn van een verdere verschuiving van marktprincipes naar het ouderwetse communistische leitmotief van staatssturing en -controle, waardoor er geen ruimte meer is voor fundamentele economische hervormingen of echte wederkerigheid in zakelijke relaties met de westerse wereld. Buitenlandse bedrijven zullen moeten opereren in een steeds vijandiger binnenlandse Chinese omgeving, waarin het naleven van nieuwe Chinese (extrateritoriale) wetten cruciaal zal zijn om te overleven. Xi’s obsessie met nationale veiligheid en controle dreigt het land economisch te isoleren en het Chinese zakenklimaat te verstikken.
Tegelijkertijd moet worden geanticipeerd op een verdere toename van Chinese cyberdreigingen, spionage en diefstal van cruciale westerse knowhow in de zoektocht van de VRC naar ‘wederopstanding’ van de natie. Het is niet verrassend dat het hoofd van de Nederlandse nationale inlichtingendienst onlangs nog zei: “We zien dat ze [China] elke dag [technologie] proberen te stelen van Nederland.”
Nederlandse conclusies
De Nederlandse regering moet ook tot dezelfde treurige conclusies zijn gekomen. Rutte zag weinig andere opties dan de Nederlandse China-aanpak aan te passen aan de nieuwe geopolitieke realiteit, ook vanwege het ontbreken van enige intra-Europese consensus over de gewenste China-strategie en exportcontrole. Het Duitse kabinet, met name Scholz en zijn SPD, heeft nog geen besluit genomen over China. Macron lijkt vooral bezig te zijn met zijn droom over strategische autonomie, dat soms klinkt alsof het een project van gelijke afstand is – van min of meer dezelfde distantie tot de VS en tot China.
De EU zal haar China-strategie in mei/juni ongetwijfeld opnieuw tegen het licht gaan houden. ‘De-risking’ in plaats van ‘de-coupling’ is het nieuwe modewoord in de Europese discussie. Het zal interessant zijn om te zien of er binnen de EU enige druk zal komen om een einde te maken aan de heilige drie-eenheidbenadering (partner, concurrent, systeemrivaal) ten aanzien van China. Frankrijk, Duitsland, Spanje en vooral het Hongarije van Orbán zouden echter terughoudend kunnen zijn om iets te veranderen.
Het is veelzeggend dat tijdens het recente bezoek van Macron aan China Airbus bevestigde haar capaciteit in China te verdubbelen en de toegang tot de op een na grootste luchtvaartmarkt ter wereld te versterken door in te stemmen met de bouw van een tweede Chinese assemblagelijn, in Tianjin. Het in Frankrijk gevestigde bedrijf kondigde ook met trots de verkoop aan van 50 H160-helikopters aan een Chinese leasemaatschappij. De H160 is een multifunctionele helikopter die kan worden gebruikt voor VIP-reizen tot… militaire missies! Tot zover de Franse zorgen over dual-use van civiele technologie….https://www.lemonde.fr/en/economy/article/2023/04/07/airbus-announces-helicopter-deal-with-chinese-firm-during-macron-visit_6022044_19.html
Maar ongeacht de uitkomst van de komende beraadslagingen in Brussel, zal het recente Chinese charmeoffensief Nederland er niet van weerhouden om zowel een wet op de screening van investeringen (Vifo-wet) in te voeren als ook een breed wettelijk kader van criteria om academische samenwerking op het gebied van gevoelige technologieën en R&D met niet-vrije landen zoals China te beoordelen en cruciale knowhow te beschermen. Samen met de nieuwe regels voor exportcontrole zijn deze Nederlandse maatregelen onomkeerbaar geworden.
Chinese repercussies
Zodra de nieuwe exportregels volledig bekend, uitgevoerd en nageleefd worden, is het onwaarschijnlijk dat Beijing helemaal geen tegenactie zal ondernemen. De Nederlandse overheid moet een inschatting hebben gemaakt van de mogelijke impact op de Nederlandse economie, de prijs die we dreigen te betalen voor de paradigmaverschuiving. De impact zal voor ASML minder groot zijn dan voor Nederlandse bedrijven die niet uniek zijn en voor hun voortbestaan en groei afhankelijk zijn van de Chinese markt. Deze laatste categorie ondernemingen is het gemakkelijkste doelwit voor eventuele Chinese repercussies. Denk ook aan Nederlandse exporteurs van agrarische producten. Tevens zou de VRC kunnen overwegen om de export van specifieke producten naar Nederland aan banden te leggen: denk aan zonnepanelen, windturbinemagneten, organische chemicaliën of zelfs farmaceutica.
Er is toenemende bezorgdheid in westerse kringen dat China zijn dominantie op het gebied van zeldzame aardmetalen en mineralen (bijv lithium, germanium, gallium, cobalt, tungsten) zal gebruiken om wraak te nemen. China lijkt tot nu toe geconcludeerd te hebben dat dergelijke maatregelen meer kwaad dan goed zouden doen. Want een dergelijke Chinese stap om de toevoer van zeldzame aardmetalen af te sluiten, zou een westerse race op gang brengen om elders nieuwe mijnen en nieuwe raffinagecapaciteit te ontwikkelen. Met andere woorden, zo’n crisissituatie zou in het Westen alle nodige politieke wil aanwakkeren om dit probleem snel aan te pakken, net zoals Europa erin slaagde om na het uitbreken van de oorlog in Oekraïne zijn afhankelijkheid van Russisch gas snel te verminderen.
De kwetsbaarheid van China op het gebied van halfgeleiders is echter geen kwestie van gebrek aan politieke wil, maar het resultaat van een gebrek aan technologie, knowhow en nu – cruciaal – het ontbreken van een geloofwaardige manier om die te verkrijgen. De nieuwe exportcontroles zullen ernstige gevolgen hebben voor China’s volledige toeleveringsketen van halfgeleiders, van ontwerp- en ontwerpsoftware tot fabricage, materialen en van chemicaliën tot productieapparatuur. Het zal Xi’s dromen van zelfvoorziening in de weg staan en zijn ambitie dwarsbomen om op korte termijn een binnenlandse productie van de meest geavanceerde chips te hebben.
Zullen de mensen rond Xi hem dit kunnen laten beseffen en hem tot bezinning kunnen brengen? Mijngroeve.nl is pessimistisch omdat de Chinese president zich heeft omringd met een stel loyalisten en ja-knikkers, die te bang zijn om de almachtige leider tegen te spreken. Ondanks alles wat China heeft gezegd over open willen staan voor de buitenwereld, heeft het zich geleidelijk steeds meer (af)gesloten. Xi is ervan overtuigd dat hij met zijn China Dream op de goede weg is. Wellicht heeft Xi zelfs de indruk dat China het Westen al heeft overvleugeld in de ontwikkeling van AI, een claim die ook veelvuldig in westerse media terug te vinden is.
Chinese AI uitdaging
China’s legertop ziet AI als een zgn ‘leapfrog’ technologie voor nationale veiligheidstoepassingen die de VRC een historische kans biedt om de VS in te halen. China heeft inderdaad grote vooruitgang geboekt in de ontwikkeling van AI, met name met betrekking tot binnenlandse bewakingstoepassingen zoals gegevensverzameling voor gezichtsherkenning, voor consumentenfinanciering en betalingstoepassingen en voor mediacontrole. Elementen van de op AI gebaseerde bewakings- en censuurprogramma’s die in Xinjiang zijn ontwikkeld, worden nu overal in China ingezet. De VRC kan vertrouwen op haar omvangrijke binnenlandse markt en enorme bevolking om veel gegevens te verzamelen. Maar deze datasets zijn zeer beperkt relevant voor militaire toepassingen.
De CCP schrikt er niet voor terug om particuliere technologiebedrijven en universiteiten te koppelen aan het leger in het kader van haar militair-civiele fusiestrategie om AI-suprematie te bereiken. De diepte en intensiteit van deze samenwerking en interactie heeft een niveau bereikt dat ongekend is in het Westen. Toch is het moeilijk te geloven dat China voor militaire AI-toepassingen (d.w.z. positionering en targetting van raketten, autonome drone-navigatie, gevechtssimulatie, enz.) al een datavoorsprong heeft op de VS, temeer daar China nog nooit een oorlog heeft gevoerd die gebruik maakte van moderne technologie.
Bovendien moet gewoonlijk AI-software ergens op halfgeleiderhardware draaien: zoals hierboven beschreven, worden veel onderdelen van dat hardware-ecosysteem gecontroleerd door de VS (denk aan Qualcomm, AMD, NVIDIA voor GPU’s) en zijn bondgenoten. De meest geavanceerde AI-chips in productie worden momenteel vervaardigd in 4-12nm nodes bij TSMC en Samsung. Die technologie opties worden/zijn in principe niet meer toegankelijk voor de Volksrepubliek.
De exportcontroles op halfgeleiders dienen ervoor te zorgen dat de veiligheid van de VS en zijn bondgenoten niet wordt bedreigd door de Chinese progressie op het gebied van AI. Het Westen loopt op dit moment nog militair voor op de VRC en wil dat natuurlijk graag zo houden. Het exportcontrolebeleid is bedoeld om de Chinese halfgeleiderondernemingen af te remmen en te vertragen in hun AI-ontwikkeling en -implementatie voor militaire toepassingen. Het beoogt te voorkomen dat het land de meest geavanceerde prestatiedrempels bereikt in de ontwikkeling van halfgeleidertechnologie.
De komende maanden en jaren zullen uitwijzen of deze aanpak succesvol kan worden uitgevoerd, onderhouden en gecontroleerd. De tijd zal leren of het alle gewenste effecten zal opleveren, alle betrokken partijen verenigd zal houden in de uitvoering en de steun zal krijgen/houden van andere belangrijke spelers zoals Zuid-Korea, Taiwan, Duitsland en Frankrijk.
Waar de Nederlandse regering enkele jaren geleden waarschijnlijk alleen maar probeerde de VRC te ontmoedigen een strategie van zelfvoorziening te volgen, heeft Nederland nu besloten om samen met de VS en Japan te garanderen dat een dergelijke strategie nooit volledig zal slagen. Hoewel de V.S. de nieuwste exportcontroles hebben gekenschetst als een zeer beperkt verbod dat alleen van toepassing is op militaire technologie of items die voor militair doeleinden kunnen worden hergebruikt, zullen de Chinezen het verbod zien als onderdeel van een bredere strategie om de algehele ontwikkeling van het land te beperken.
We hebben geen AI nodig om te begrijpen dat de gevoelens van de Grote Roerganger Xi ernstig zijn gekwetst. Dat is dan ook de boodschap die de Chinese vice-president Han Zheng op do 11 mei 2023 in Den Haag persoonlijk aan Rutte zal gaan overbrengen! Ai!
zie ook:
https://www.csis.org/analysis/chinas-new-strategy-waging-microchip-tech-war
https://www.csis.org/podcasts/truth-matter/choking-chinas-access-future-ai
https://merics.org/en/report/controlling-innovation-chain
Noah Barkin, Watching China in Europe – May 2023, german marshall fund