©photo  Luc Hoogenstein https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Talpa_europaea,_Common_Mole,_Mol_04.jpg No copyright infringement intended. All rights belong to their respective copyright owners

25 maart 2021_De EU en China waren de grote afwezigen in de gespreksonderwerpen tijdens de recente verkiezingscampagnes en politieke debatten. Nog geen week na de verkiezingsuitslag zijn de Nederlandse politieke partijen -en premier Rutte in het bijzonder- al weer ingehaald door de realiteit.

Trouwe lezers van mijngroeve.nl zullen niet geheel verrast zijn door het feit dat de EU een (zeer beperkt!) aantal sancties uitvaardigde tegen Chinese officials die verantwoordelijk worden gehouden voor de misstanden in Xinjiang. Dat het China van Xi Jinping zou reageren als een gebeten hond komt eveneens nauwelijks meer als een verrassing. De Chinese overheid heeft sancties aangekondigd tegen tien Europese politici, onder wie D66 Kamerlid Sjoerdsma, en zelfs wetenschappers (!). Sjoerdsma heeft het immers gewaagd om zich uit te spreken tegen Nederlandse deelname aan de Olympische Winterspelen in 2022 indien China zijn mensenrechtenbeleid niet bijstelt. En was met ChristenUnie-collega Voordewind de initiatiefnemer tot een inmiddels aangenomen motie in de Tweede Kamer (de VVD stemde tegen) die de mensenrechtenschendingen van de Oeigoeren in China bestempelde als genocide. Het antwoord van het China van Xi is intimidatie, zoals zo vaak de afgelopen jaren. Veel dreigende taal ook van zijn overzeese ambassadeurs…

D66

Of het zo slim is van China om juist Sjoerdsma als doelwit te kiezen is de vraag. Tot op heden leek D66 onder leiding van minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking Kaag van het demissionaire kabinet Rutte III nog altijd voorstander van ratificatie van het omstreden investeringsakkoord met China. https://www.mijngroeve.nl/nl/geschiedenis/voor-het-blok-eu-china-investeringsakkoord-ratificatie/). Door de sancties tegen haar partijgenoot zal Kaag, een van de grote winnaars van de verkiezingen, heel wat terughoudender zijn geworden over het nut van een bekrachtiging van de CAI.

Maar misschien heeft Xi al geconcludeerd dat het akkoord zonder problemen kan worden geslachtofferd omdat in zijn optiek de EU sowieso economisch niet zonder China kan. Wellicht is de despoot ervan overtuigd dat ie Europa al in zijn zak heeft door de te grote Duitse afhankelijkheid van de Chinese markt (denk aan de auto-industrie), de Franse voorkeur om een neutrale positie in te nemen in de escalerende VS-VRC geopolitieke technologie oorlog, en Rutte’s preferentie om handelsbeleid van mensenrechten gescheiden te houden. Mijngroeve.nl heeft al eerder beschreven hoe het zelfvertrouwen en de agressie van Xi voorts wordt gevoed door zijn overtuiging dat de VS in onomkeerbaar verval zijn geraakt.

Internationale rechtsorde

De opkomst van China zorgt voor een herschikking van de machtsverhoudingen die Nederland dwingt tot een duidelijkere stellingname dan voorheen. De opeenvolgende kabinetten Rutte hebben voornamelijk om de hete brij heen gedraaid. Onze grondwet schrijft voor dat ons land zich inzet voor de bevordering van de internationale rechtsorde. Die laatste is inmiddels een bittere noodzaak om gewoonweg te kunnen overleven in een steeds grimmiger wordende wereld. Er is zich een tweestrijd aan het ontspinnen tussen democratieën en dictaturen die dreigt uit te groeien tot het belangrijkste gevecht van deze eeuw. Een strijd tussen staten die nog vertrouwen hebben in vrijheid, democratie en de rechtsstaat en landen die enkel geloven in macht, met als voornaamste exponenten China en Rusland. In die strijd draait het niet alleen om belangrijke kwesties zoals mensenrechten maar om de vraag wat te delen en wat te beschermen in de relatie/uitwisseling met dit soort dictaturen, nu technologie, econonomie/handel en nationale veiligheid nauw met elkaar verbonden zijn geraakt.

Het uitdragen en verdedigen van universele waarden als vrijheid, democratie, multi-lateralisme en mensenrechten is dus niet een loze slogan, maar een voorwaarde voor het voortbestaan van de huidige internationale rechtsorde. Als alles maar op zijn beloop wordt gelaten, zullen de spelregels door de dictaturen geleidelijk volledig worden herschreven. Westerse landen en overheden dienen actief in internationale lichamen te participeren en samen te werken om te voorkomen dat wereldwijde standaards mbt technologie, digitalisering, cyberspace, databeheer en privacy door ondemocratische landen worden gedefinieerd.

Daarom moeten ook bijv. de Nederlandse en Europese politici duidelijke kaders stellen waarin Europese bedrijven handel kunnen/mogen drijven met en investeren in China, dat hard op weg is de grootste economie van de wereld te worden. Dit kan niet meer aan de bedrijven of de vrije markt zelf overgelaten worden. Hetzelfde geldt voor academische samenwerkingen met de VRC: de beoordeling van de daaraan verbonden risiko’s, het nut en de voor-en nadelen kan niet louter meer de verantwoordelijkheid van de kennisinstellingen zijn.

Xi: Mao’s erfgenaam

De Chinese President Xi is een zelfverklaard fan van Mao Zedong, de paranoïde leider die de VRC tot de rand van de afgrond bracht en wiens denkbeelden door Deng Xiaoping na 1978 min of meer in de ban werden gedaan. Deng zag evidente mogelijkheden voor China’s ontwikkeling (in de vorm van “socialisme met Chinese karakteristieken”) binnen de bestaande internationale orde, in vreedzame co-existentie met het Westen. Zijn buitenlands beleid werd daardoor redelijk transparent en voorspelbaar. Maar Xi heeft vanaf 2013 Mao’s denkbeelden weer van stal gehaald: “het marxisme-leninisme en de Mao Zedong-gedachte hebben het Chinese volk uit de duisternis geleid en een nieuw China gevestigd” aldus Xi. Om daar over de relatie met het Westen aan toe te voegen: “Marx en Engels’ analyse van de fundamentele tegenstellingen in de kapitalistische samenleving is niet achterhaald, net zo min als de historisch-materialistische opvatting dat het kapitalisme zal uitsterven en het socialisme zal winnen.” (zie ook https://www.mijngroeve.nl/nl/muziek/wang-kun/)

Als een echte Maoist bereidt Xi zijn bevolking ondertussen voor op een nieuwe lange ‘revolutionaire struggle’ met het jaar 2049 als historisch keerpunt: de komst van het socialistische paradijs en een herboren China, dat de nieuwe wereld zal leiden in de vaart der volkeren, precies 100 jaar na de stichting van de Volksrepubliek. Om Xi’s gedachtengoed af te doen als louter ideologische prietpraat voor de CCP bühne, is wat al te goedkoop en gemakkelijk. Weliswaar is de Chinese bevolking meer geinteresseerd in geld verdienen dan het herbestuderen van de filosofie van Mao, feit blijft dat Xi’s binnen-en buitenlands beleid stevig in een aantal Maoistische basis- principes is geworteld.

‘People’s war‘

Mao’s militaire strategie in de burgeroorlog voor WOII was om de steun van de bevolking te behouden en de vijand diep het platteland in te trekken waar de bevolking hem zou laten bloeden, door een mix van mobiele oorlogsvoering en een guerrillaoorlog, waardoor de opponent voortdurend verrast en belaagd zou worden. Volgens Mao zou de CCP altijd de bovenliggende partij zijn in zo’n uitputtingslag, waarbij de vijand uiteindelijk van alle kanten omcirkeld en ingesloten zou worden. In 1939 wees Mao erop dat de ‘3 magische wapens’, i.e. de Partij, de gewapende strijd en het zgn Verenigd Front Werk (’tongyi zhanxian gongzuo’), de CCP zouden doen zegevieren over de vijand in de Chinese revolutie. De grote Roerganger onderwees het strategisch belang van het bijeen brengen van een coalitie van gelijkgestemde of wederzijds geïnteresseerde partijen, het Verenigd Front, om tezamen een machtigere tegenstander te overwinnen, zelfs als deze bondgenoten verder niet perfect op één lijn lagen qua ideologie .

Na de stichting van de VRC in 1949 poogde Mao vervolgens om zijn revolutie naar het buitenland te exporteren door het steunen van communistische bewegingen in Azië en Afrika, het opzetten van illegale radiostations en het destabiliseren van zittende regimes, en het bespelen van de overzeese Chinese gemeenschap, met name in Zuidoost Azië .

Mao’s binnenlandse machtsconsolidatie ging gepaard met megalomane economische projecten, een ongekende persoonsverheerlijking en de absolute ondergeschiktheid van het leger aan zijn gezag. Verdeel-en heers werd zijn devies. Het gaf zijn binnen-en buitenlandse beleid een vrij hoge mate van onvoorspelbaarheid. Zijn partijgenoten praatten hem naar de mond. Opponenten of critici werden op grote schaal en op gewelddadige wijze (mond)dood gemaakt. Tegelijktijd was Mao’s ideaal een volstrekt autarkisch China, gekenmerkt door een minimale afhankelijkheid van het buitenland.

Xi’s optreden

Kijken we naar de huidige tijd, dan vinden we allerlei Maoistische trekjes terug in Xi’s gedachtengoed en aanpak. Xi ziet zichzelf in ideologisch gevecht met het Westen en is ervan overtuigd dat via een geduldige en op de lange termijn gerichte benadering, China de regels van de internationale rechtsorde zal kunnen herzien. Het ultieme doel is niet de versterking van de huidige orde, maar verzwakking en uitholling met als eindresultaat de creatie van een nieuw stelsel naar Xi’s recept, waar het recht van de sterkste zal gelden en tegenspraak niet zal worden geduld.

Zijn megalomane Belt and Road initiatief is een soort van omcirkelingsstrategie, waarbij geleidelijk landen, overheden en bevolkingen zich in afhankelijkheidsposities laten lokken: de achterliggende hoop is dat eventuele oppositie tegen China’s aanpak volledig zal uitdoven en de autocratische weg als het nieuwe lichtend pad zal worden gezien ipv de Westerse, democratische aanpak.

Het Verenigd Front

China’s overzeese investeringen zijn niet willekeurig, maar weloverdacht: ze maken onderdeel uit van een groter plan om strategische afhankelijkheden te creëren. Xi maakt tegelijkertijd gebruik van de openheid van de Westerse samenlevingen om zijn boodschap van de wederopstanding van een groot China (China Inc) te verspreiden onder de overzeese Chinese gemeenschap, expats en studenten, appalerend aan hun liefde voor het vaderland en gevoelens van loyaliteit. Zij die twijfels durven te uiten worden zonder pardon als landverraders aan de schandpaal genageld.

Buitenlandse academici en CEO’s worden ingepalmd met mooie leerstoelen of aantrekkelijke salarissen, zolang ze in ruil daarvoor bereid zijn om positieve verhalen over Xi’s China uit te dragen. Het Verenigd Front is onder Xi volledig geinstitutionaliseerd via overzeese CCP instanties, de Confucius instellingen, Chinese TV kanalen en de social media, academische uitwisselingen, JVs etc etc. Via het Verenigd Front hoopt Xi de publieke opinie in het buitenland te bespelen en domineren.

In Xi’s ogen kan politieke hegemonie via deze ‘war of words’ bevochten worden. De nodige buitenlanders blijken genegen om klakkeloos en kritiekloos het door Beijing zo graag gepropageerde beeld dat de Chinese markt de kurk is waarop de wereld drijft of dat ‘het tijdperk van China’ nadert vanwege het onvermijdelijke verval van het Westen en de onstuitbare Chinese technologische opgang en superioriteit te promoten. Ondertussen voeren door de Chinese staat gesponsorde hackers talloze aanvallen uit op netwerken van Westerse overheden en bedrijven en worden social media gebruikt ter verspreiding van desinformatie wanneer het Beijing uitkomt, met als oogmerk het destabiliseren van de positie van de buitenlandse opponent.

Militaire weerbaarheid

Europese landen en overheden worden door Xi en zijn diplomatieke korps meedegenloos tegen elkaar uitgespeeld. Het Westen werd verrast door Xi’s annexatie van Hongkong temidden van de Corona-crisis. De Westerse afhankelijkheid van Chinees medisch materiaal werd door Xi uitgebuit om zijn nieuwe veiligheidswet voor Hongkong er snel door heen te drukken. De Westerse landen en vooral de EU stonden erbij en keken ernaar.

Onophoudelijk test Xi de militaire weerbaarheid van Taiwan/VS in de Zuid-Chinese zee, erop rekenend dat ook deze uitputtingsslag door de VRC zal worden gewonnen. De gelijktijdige opleving van het grensconflict met India is evenmin toeval, het laat het Westen in verwarring achter wat nu eigenlijk de echte militaire focus van China is.

Xi heeft een ongekende persoonlijkheidscultus in het leven geroepen, zichzelf voor het leven benoemd, met moderne technologie een binnenlandse terreurmachine zonder weerga op poten gezet, en Chinese zelfvoorziening als hoogste prioriteit gesteld. Om zijn buitenlandse ambities te kunnen realiseren is binnenlandse stabiliteit een absolute must. In een onophoudelijke propagandastroom wordt de Chinese bevolking enthousiast gemaakt voor de heropleving van het groot China, waarbij allerlei historische rechten worden opgeëist en soevereiniteitsclaims worden gerechtvaardigd. Alles wordt overgoten met een extreem nationalistisch sausje waar Mao meer dan trots op zou zijn geweest.

Sommigen zullen zeggen, China doet toch niets anders dan wat elke andere supermogendheid zou doen, dwz zijn overzeese invloed verbreiden via (legale) middelen en mensen die het land ter beschikking staan of ter wille zijn. Verschil is wel dat we hier te maken hebben met een moderne soort maoist, die de bestaande rechtsorde niet wil versterken, maar herscheppen naar zijn voorkeur. Het is voor hem een strijd van de lange adem waarbij de VRC=CCP=Xi uiteindelijke de bovenliggende partij zal zijn. Alles is toegestaan, inclusief hacking, IP diefstal, spionage om de strijd te winnen.

Toekomst

Wat betekent dat voor onze toekomst? We hoeven China niet uit te sluiten, maar dienen ons ten alle tijden te realiseren met wie en wat voor een leider we hier te maken hebben. Iemand die zich voordoet als een globalist, die veinst graag te willen samenwerken op allerlei terreinen, maar wiens einddoel een andere is dan het door ons gewenste. Kunnen daar nog wel deals mee gemaakt worden? Dat kan zolang we maar niet uit het oog verliezen dat Xi de mol is, die samenwerkt dan wel saboteert al naar gelang het hem taktisch of strategisch uitkomt. We mogen in ieder geval de mol nooit laten winnen.

Grote (eenzijdige) afhankelijkheden van de VRC moeten derhalve snel worden gereduceerd of voorkomen, wat inhoudt dat Nederland en Europa daar economisch een prijs zullen voor gaan betalen. Het is de taak van politici dat aan hun kiezers duidelijk te maken, iets wat wederom is nagelaten in de afgelopen verkiezingscampagne. De schade kan worden ondervangen door bijv het stimuleren van uitgebreidere handelsrelaties met andere landen in de Aziatische-Pacificische regio, denk aan Japan, Zuid-Korea, Taiwan, Australië , Indonesie en India.

Strategie

Nog belangrijker is het om concrete, duidelijke rode lijnen te definiëren in de uitwisseling met Xi’s China, vanuit de overtuiging en wetenschap dat in vele opzichten China het Westen harder nodig heeft dan andersom. Een volledige ontkoppeling is in niemands belang, maar eigenlijk nog het minst in China’s: Beijing heeft Westerse knowhow keihard nodig, net zoals toegang tot de financiele markten.

Het is ook ongekend belangrijk dat Westerse landen nauw samenwerken in hun beleid t.o.v. China. De eerste stappen daartoe zijn onderwijl gezet door de Biden regering, maar de samenwerking is nog erg broos. Zo lijkt de EU, inclusief Merkel en Rutte, niet de Amerikaanse opvatting te delen dat China de grootste geopolitieke en strategische uitdaging voor het Westen vormt. Maar de eenzijdig op handelspolitiek gerichte aanpak van Europa, waarbij de aanname is dat een investeringsakkoord vanzelf tot beter gedrag van de VRC zal leiden, is volstrekt achterhaald.

Wat nodig is in het Nederlandse en Europese beleid is een meer uitgebalanceerde mix van competitie, containment en weerstand in de relatie met China, waarbij de aanpak zoveel mogelijk wordt afgestemd met bondgenoten. Daarnaast dienen vooral innovatie, creativiteit en het ondernemersschap in Europa te worden aangesproken/gestimuleerd in de commerciële wedijver met de VS en VRC.

Samenwerking met China kan worden gezocht op terreinen waar nog gedeelde belangen zijn (denk aan klimaat/milieu en wapenbeheersing en handel in niet gevoelige goederen), al zal ook hier de realiteitszin bij de EU moeten terugkeren. Er gaapt bijv. vaak een groot gat tussen de door Beijing voor een Westers publiek uitgesproken klimaatambities en de werkelijkheid op de Chinese grond. Het machtsmonopolie van de CCP in China is geënt op het leveren van constant sterke economische groei: als klimaatmaatregelen die groei teveel in de weg gaan zitten, zal de CCP onder Xi vermoedelijk altijd voor groei kiezen, uit vrees haar legitimiteit te verliezen.

Samenwerking met China op andere gebieden, met name in high-tech/halfgeleiders, AI en het digitale domein, vereisen enorme waakzaam-en terughoudendheid van het Westen. Europa zal moeten heroverwegen wat wel en niet meer kan, opnieuw in nauw overleg met internationale bondgenoten. Sowieso moet in elke toekomstige Nederlandse of Europese deal met China altijd vol worden ingezet op en vastgehouden aan het principe van wederkerigheid. Het verlenen van speciale preferenties moge toch hopelijk tot het verleden behoren. Het behouden van leverage over Beijing is van doorslaggevend belang in toekomstige deals.

Korte termijn

Maar wat te doen op zeer korte termijn, als de VRC haar agressieve politiek en geluiden niet in toom weet te houden? Er zijn de nodige stappen die Nederland in coordinatie met de EU vrij snel zou kunnen nemen, om er een paar te noemen:

1. terugschroeven van het aantal Chinese studenten op TU’s. Verplichte cursus over de rol van democratie in Nederland/Europa voor alle buitenlandse studenten aan universiteiten
2. bestaande academische samenwerkingen met China op het gebied van gevoelige technologie en knowhow opnieuw tegen het licht houden en indien nodig per onmiddelijk stopzetten als ze een bedreiging vormen voor de nationale veiligheid
3. snelle implementatie van een strenger export regime mbt zng dual use goederen
4. snel besluiten tot volledige uitfasering van Huawei uit het Nederlandse telecom netwerk
5. uitstellen van ratificatie van CAI tot onbeperkte datum: minimaal inzetten op een nieuw op te nemen clausule in het verdrag waarbij China zich verplicht tot het volgen van de ILO arbeidsstandaard met een duidelijke implementatie tijdslijn en een geschillenprocedure. Geen ratificatie indien nog Chinese sancties op Nederlandse of Europese parlementsleden van kracht zijn
6. instellen van gerichte sancties tegenover Chinese officials in Hong Kong, die hebben meegewerkt aan de Chinese annexatie en de arrestatie van oppositie-leden
7. het intensiveren van de contacten met Taiwan: werken aan een internationale steunverklaring aan Taiwan tegen Chinese agressie

Zo’n twee jaar heeft mijngroeve.nl pogen aan te geven waarom het niet langer business as usual kan zijn in de relatie met Xi’s China. Het heeft vrij lang geduurd voordat China op de Nederlandse en Europese politieke agenda is komen te staan. Een coherente Europese strategie is nog immer niet te ontwaren, maar we houden goeie hoop…

Aanhoudende spanning

De situatie tussen de VS-China zal ook dit jaar zeer gespannen blijven, daarin zal de komst van de Biden regering geen verandering brengen, ook hiervan zal de lezer van mijngroeve.nl niet verbaasd opkijken. Inmiddels trekt de Britse vloot op naar Zuid-Chinese Zee om samen de VS een signaal richting China af te geven over het belang van vrije doorvaart.

Centraal in de geopolitieke twisten met China staat technologie, in het bijzonder halfgeleiders. Mijngroeve.nl heeft de cruciale rol die Taiwan in de supply chain speelt meermaals belicht. De EU heeft inmiddels de ambitie uitgesproken haar halfgeleiderproductie te willen verdubbelen tot 20 procent van de wereldwijde productie in 2030 als onderdeel van haar ‘strategische autonomie’ en ‘Digitale Kompas 2030-plannen’. Tegen die tijd moet Europa de meest geavanceerde technologie processen ( 5nm to 2nm) in huis hebben, aldus de Europese commissie.

Mijngroeve.nl betwijfelt sterk of de Europese bedrijven zo snel in staat zullen zijn deze meest gevanceerde technologie zelf te ontwikkelen. Samenwerking met bijv. TSMC Taiwan, de industrie leider, ligt meer voor de hand. Maar de democratische Taiwanese overheid zal niet meteen happig zijn om die technologische voorsprong zo maar uit handen te geven. Taiwan weet drommels goed dat in het cynische internationale geopolitieke spel, democratie en mensenrechten dikwijls niet de doorslaggevende factoren zijn voor het handelen van Westerse politieke leiders. De technologische en daarmee gepaard gaande economische afhankelijkheid van het Westen van Taiwan biedt het eiland een betere garantie op de militaire bescherming van bijv. de VS.

Taiwan

De daadwerkelijke militaire focus van Xi is natuurlijk de inlijving van Taiwan. Het dwingt de EU om na te denken over haar One China beleid, een invasie van Taiwan heeft gevolgen voor de veiligheid en welvaart van Europa en ook Nederland, ook al blijft Min van BuZa Blok beweren dat China geen onmiddelijke bedreiging vormt voor onze nationale veiligheid. De NAVO denkt er onderwijl heel anders over. Taiwan is geen ver van onze bed show.

Vorig jaar maakte de Nederlandse overheid bekent dat Zr. Ms. Evertsen deel zal uitmaken van het Britse vlootverband dat afreist voor de oefening in het Verre Oosten, om daar direct aan toe te voegen dat het Nederlandse fregat zich waarschijnlijk niet in de Zuid-Chinese Zee zou vertonen. Het is de bedoeling dat het ruim daarvoor al koers richting Indonesie kiest. Aanhoudende geruchten in Den-Haag doen geloven dat die Nederlandse terughoudendheid voornamelijk is ingegeven door Chinese dreigingen met handelsrepercussies.

Ben benieuwd of gezien de recentelijke ontwikkelingen in de verhoudingen met China de Tweede Kamer toch voorstander zal zijn om het fregat richting de Zuid-Chinese Zee te laten afbuigen….