~Iedere week wordt er in de mijngroeve een verborgen of vergeten schat opduikeld, die kraakt, schuurt, ontzet, paait, raakt oftewel de kriebels veroorzaakt.
Tegenwoordig wordt China overspoeld door lichte popmuziek, vaak van Kantonese, Japanse of Koreaanse origine, en zitten miljoenen Chinezen gekluisterd aan de buis om te kijken naar de Chinese versie van “The Voice”. Het is misschien moeilijk voor te stellen dat er tot ver in de jaren ’80 een zeer verhitte discussie werd gevoerd in de Chinese communistische Partij (CCP) over het wel of niet toelaten van Westerse- en andere popmuziek in de Chinese maatschappij. Onder de almachtige Voorzitter Xi Jinping, in 2018 benoemd tot President voor het leven, is die discussie overigens ook weer opgelaaid …
Eén van de mensen die zich begin jaren ’80 volgens de overlevering mengt in de gedachtenwisselingen over popmuziek is Wang Kun, een gevierde Chinese “opera zangeres” (geboren in 1925 in de provincie Hebei), getrouwd met Zhou Weizhi (geboren in 1916 in Dongtai, Jiangsu), ondermeer vice minister van Cultuur. Zhou heeft een hand in de komst van de eerste Westerse pop-act naar China: i.e. Wham, het Engelse duo dat in 1985 de Volksrepubliek als allereerste aandoet voor een legendarische reeks optredens (zie clips beneden)…
De begindagen der CCP
Wang en Zhou kunnen allebei bogen op een lange loopbaan in de CCP. In de jaren ’20 belandt de nog piepjonge Zhou met zijn vader in Shanghai: zijn pa, een arme boer, vindt een baantje in een fabriek. Het politiek verdeelde en militair verzwakte China raakt geleidelijk aan verwikkeld in een burgeroorlog. De door een paar intellectuelen in 1921 te Shanghai gestichte communistische partij wint gestaag aan populariteit. De Guomindang, de nationalistische partij onder leiding van Chiang Kai-shek, poogt het land met harde hand te verenigen. De CCP verzet zich, maar de Japanse invasie in het Noorden van China dwingt nationalisten en communisten om een gemeenschappelijk front tegen de gezamelijke vijand te vormen. Dit front houdt moeizaam stand, de politieke partijen vechten eigenlijk liever elkaar dan de buitenlandse vijand de tent uit.
1973 propaganda poster die het leven in Yanan in de jaren ’30-’40 uitbeeldt: Mao geeft onderwijs aan het volk IISH / Stefan R. Landsberger / Private Collection
Na Japanse bombardementen op Shanghai in 1932 radicaliseert de bevolking in de stad: het culturele leven wordt gedomineerd door jeugdige, sociaal bewogen en linkse filmmakers en artiesten die in het communisme de oplossing van alle nationale problemen beginnen te zien. Zhou Weizhi wordt één van de zingende revolutionairen van Shanghai. Hij verdiept zichzelf in muziek en droomt ervan ooit een volledig Chinees symphonie orkest op de been te brengen. In 1937 sluit hij zich aan bij een militaire tak van de CCP, het “regiment van het Westerlijk front”, en reist af naar Yanan in Shaanxi. Yanan groeit uit tot het centrum van de communistische revolutie.
Zhou en Wang’s loopbaan in de CCP
“Voorzitter Mao brengt ons een gelukkig leven”, poster 1954
Zhou weet zich op te werken tot hoofd van de drama en muzikale propaganda divisie van de CCP. Hij is de drijvende kracht achter de eerste socialistische opera in China (1945), “het meisje met het witte haar”. De opera verhaalt over een jonge boerin Xi’er die tot slaaf en concubine wordt gemaakt in de periode dat China gebukt gaat onder de Japanse inmenging en de burgeroorlog. Ze weet te ontsnappen en houdt zich jarenlang schuil in een grot, waar heur haar wit wordt. Ze wordt tenslotte gevonden door haar verloofde die zich heeft aangesloten bij het communistische leger, dat glorieus zegeviert. Samen leven ze vervolgens nog lang en gelukkig in het communistische walhalla.
De hoofdrol in de opera wordt gespeeld door Wang Kun, die zich eind jaren ’30 bij hetzelfde regiment als Zhou heeft aangesloten. In 1943 trouwt het stel. Wang Kun zingt al vanaf haar kinderjaren, maar is geïnspireerd geraakt door de communistische beweging. Zij legt zich vol overgave toe op het zingen van revolutionaire liederen. Na de stichting van de Volksrepubliek China in 1949 door Mao Zedong raakt het koppel nog meer bevangen door de revolutionaire koorts.
Oriëntaalse Zang & Dans Ensemble
Zhou, inmiddels hoofd van de afdeling kunsten van het Ministerie van Cultuur, overziet de oprichting van verscheidene collectieven in podiumkunsten, die op tournee mogen naar de socialistische broeders in het Oostblok. Voorts mag Wang Kun haar muzikale studie voortzetten, eerst in Moskou, daarna aan het centrale conservatorium in Beijing. Wang zingt vanuit een Noord-Chinese folktraditie, maar voegt daar een opera-achtig vibrato en snerpend hoog timbre aan toe. Ze groeit uit tot de favoriete artiest van Zhou Enlai, de belangrijkste man na Mao in communistisch China. Dankzij hem wordt ze in 1962 artistiek leider van het “Oriëntaalse Zang & Dans Ensemble” ter promotie van socialistische folk en protest songs uit Azië , Afrika en Latijns Amerika. Echte authentieke Chinese folkmuziek zonder politieke lading verdwijnt volledig uit beeld in de Volksrepubliek. In 1956 realiseert ook Zhou Weizhi zijn droom: hij staat aan de wieg van de oprichting van het Centrale Chinese Symfonie Orkest. Onder Zhou’s bekendste composities bevinden zich klassiekers als “Maak de bayonetten gereed” en “De mars van het volksbevrijdingsleger”.
In hun bevoorrechte posities komen Zhou en Wang ongeschonden de jaren ’50 door, terwijl een groot deel van de bevolking zwicht onder de gevolgen van de rampzalige Grote Sprong Voorwaarts. De megalomane campagne van Mao Zedong om China’s armoedige agrarische economie supersnel te transformeren tot een moderne industriële maatschappij mondt eind jaren ’50 uit in een hongersnood met miljoenen dodelijke slachtoffers.
Culturele Revolutie
Voor Mao is deze tragedie nog niet genoeg. Hij wil dat China ook cultureel een nieuwe revolutie door gaat maken, er zijn immers nog veel te veel “bourgeoisie elementen” in de maatschappij, aldus de paranoïde en wispelturige tiran. De communistische revolutie moet revolutionairder, dwz de persoonlijkheidsverheerlijking van Mao dient op een hoger plan te worden gebracht. Zhou Weizhi, Wang Kun en hun beschermheer Zhou Enlai proberen zowel hun eigen hachje te redden als ook Mao milder te stemmen door het uitbrengen van een grootschalig dans- en theaterstuk in 1964. De voorstelling heet aanvankelijk “Marcheer Voorwaarts onder het Vaandel met de Principes van Mao Zedong.” Zhou En-lai staat te boek als de schrijver en producent van deze kaskraker, met Zhou Weizhi als belangrijkste adviseur. Het centrale thema van het verhaal is dat alleen Mao in staat is om China glorie en aanzien te brengen. Meer dan 2000 artiesten, waaronder Wang Kun, begeleidt door een 1000 koppig orkest inclusief koor, treden voor de Grote Roerganger in de Grote Hal van het Volk in Beijing op. In 1965 wordt de voorstelling omgetoverd tot een propaganda film getiteld “het Oosten is Rood”, een veelgezongen lofzang op Mao, die op het witte doek haar definitieve beslag krijgt.
https://www.youtube.com/watch?v=LQaK3tL6qIE voor de liefhebber, de volledige film….
De song “het Oosten is Rood” verdringt van 1966 – 1970 het nationale volkslied van China, het wordt tot in de verste uithoeken van de Volksrepubliek tot uit den treure gedraaid en vertolkt.
Het mag uiteindelijk niet baten voor Zhou Weizhi en Wang Kun en hun twee zoons. De twee muzikanten met hun toch niet bijster moderne strijd-en propagandaliederen vallen uit de gratie bij Mao als “contra revolutionairen”. Mao’s vierde vrouw, Jiang Qing oftewel Madame Mao, deelt inmiddels de culturele lakens uit. Jiang is verantwoordelijk voor de zgn model opera’s, waaronder een bewerking van “het meisje met het witte haar”, die allen louter Mao verheerlijken. Terwijl ze het volk terroriseert met opera’s waar zelfs de honden geen brood van lusten, kijkt Jiang in haar vrije tijd graag naar films met Greta Garbo. Jiang, in de jaren ’30 actrice bij de revolutionaire beweging in Shanghai, beschouwt de haar welbekende Zhou Weizhi en zijn vrouw als een serieuze artistieke bedreiging: ze zorgt ervoor dat Mao ze naar het platteland stuurt voor politieke heropvoeding…
Rehabilitatie
Pas nadat Deng Xiaoping in 1978 aan de macht komt worden Zhou Weizhi en Wang Kun gerehabiliteerd. Ze krijgen opnieuw culturele functies binnen de CCP. China begint zich geleidelijk open te stellen voor het buitenland: radio’s, cassette-recorders en TVs doen hun intrede in de Chinese maatschappij. De vraag rijst onder de communisten welke buitenlandse invloeden wel of niet mogen worden toegelaten. Volgens de overlevering maakt vooral Wang Kun, die onvervaard doorgaat met het zingen van strijd-en folkliederen, zich sterk voor het toelaten van Kantonese en Taiwanese pop. Ik heb niet kunnen verifiëren of die vermeende positieve invloed van Wang Kun sterk is aangedikt in de recente communistische geschiedschrijving. Feit is dat de CCP vanaf het begin bezorgd is om de verderfelijke invloed van pop en vooral Westerse rockmuziek op de jeugd. Zo lanceert de partij politieke campagnes in 1981, 1983, 1987 en 1989 om “buitenlandse spirituele vervuiling” uit te bannen. Cassettes met Westerse rockmuziek worden voornamelijk illegaal verhandeld. Popmuziek mag absoluut geen deel uitmaken van de muzieklessen op school.
Volgens dezelfde overlevering zou Wang Kun als herbenoemd artistiek leider van de ” Oriëntaalse Zang & Dans Groep” ook betrokken zijn bij de organisatie van de grootschalige talentenjacht in 1986 ( “the 100 Singer Concert of Year of International Peace”) in het Arbeidersstadion in Beijing, waarbij het Chinese publiek voor het eerst kennis maakt met Cui Jian, “the godfather of Chinese Rock & Roll”. https://www.mijngroeve.nl/nl/geschiedenis/ii-4-juni-1989_kraker-van-de-week-12_-cui-jiangodfather-of-chinese-rock-roll/
Cui Jian
Wang zou persoonlijk het optreden van Cui Jian gesanctioneerd hebben. Volgens andere bronnen is Cui’s deelname meer te danken aan Wu Hailing, muziek producent en journalist, een van de onbezongen helden van China’s eerste rock golf, die er voor zorgt dat Cui op de artiestenlijst komt te staan. Dit stadionconcert vindt plaats kort nadat Wham in China heeft mogen optreden, een gebeurtenis waarin Zhou Weizhi zeker een rol heeft gespeeld….voor de reportage over deze China tour van Wham zie benedenstaande clips. In deel I, minuut 6 ontmoet George Michael vice-Minister van Cultuur Zhou Weizhi! (een gedeelte van deze videos is niet langer te zien op youtube. Update 2023: Part I is ook verwijderd van youtube: helaas is er geen DVD over de China tour van Wham) In 1985-1986 is er sprake van een impasse in de richtingenstrijd in de CCP over het te voeren culturele beleid, waardoor hoogstwaarschijnlijk de concertreeks van Wham mogelijk wordt…
Na het neerslaan van de studentendemonstraties in 1989 laait de discussie over de verderfelijke invloed van pop-en rockmuziek weer in alle hevigheid op. Bij mijn verblijf in de Chinese hoofdstad in 1990-1991 is er geen Westerse rock in de winkelschappen te vinden, voor zover ik me kan herinneren..
Nadagen van Zhou & Wang
Wang Kun en Zhou Weizhi blijven tot op late leeftijd actief in de culturele scene van de CCP. Wang geeft naar verluidt nog zangles aan Li Lingyu en Ai Jing, twee zangeressen die aan het begin van hun loopbaan deel uit maken van het Oriëntaalse zang-en dans collectief, maar uiteindelijk de pop kant opgaan. Ai Jing’s eerste album komt uit in 1987 en bevat de hit “Ah Shenyang, mijn geboorteplek”: Wang Kun moet instemmend geknikt hebben bij het zien en horen van dit nummer. Ai Jing wijkt in 1997 naar Amerika uit, vermoedelijk om de dingen te kunnen zingen, schrijven en maken die ze echt wil maken, al houdt ze zich verre van politiek. De CCP diehards Zhou en Wang blijven tot aan hun dood communistisch China trouw. Ze komen in 2014 kort na elkaar te overlijden, op respectievelijk 98- en 89-jarige leeftijd, een arsenaal aan revolutionaire songs achterlatend waaronder onze kraker van de week, “Nanniwan”….. Dit nummer in de uitvoering van Wang Kun komt bijvoorbeeld uitstekend van pas als je onverwacht bezoek vroegtijdig huiswaarts wilt sturen…
De grote Roerganger Xi Jinping en zijn muze Peng Liyuan
Popmuziek is wijd verbreid in het China van vandaag, de Volksrepubliek exporteert haar zelfs. De globalisering van popmuziek is een feit, al blijft de CCP onder Xi Jinping ernstig bezorgd om “de spirituele bezoedeling” die vooral van Westerse rock-muziek kan uitgaan. Als popmuziek al aan bod mag komen op lagere en middelbare scholen of op TV (denk aan The Voice) dan betreft het nummers die harmonie, liefde en patriotisme uitstralen of uitdragen. De Chinese censuur werkt nog immer op volle toeren…In een spraakmakende speech in 2014 roept de Grote Roerganger Xi Chinese kunstenaars op om kunstwerken te fabriceren die niet alleen artistiek hoogstaand zijn maar ook politiek inspirerend. Xi refereert graag aan de artistieke hoogtijdagen in Yanan, in de jaren ’40 onder Mao. Chinese kunstenaars moeten de Chinese cultuur en kunst in het buitenland uitdragen en promoten, net zoals Hollywood, daarbij vasthoudend aan de socialistische kernwaarden ten faveure van de agenda van de CCP, aldus Xi…
De rock scene is een subcultuur onder groepen jongeren, die zichzelf al dan niet bewust als individualistisch willen afficheren in een samenleving waar de nadruk ligt op collectieve volgzaamheid. Zolang dat individualisme niet ontaardt in kritiek op de CCP of ondermijning van het gezag, mogen deze rockers van Xi Jinping hun gang gaan. Een impact als Cui Jian in de jaren ’80 hebben zij ogenschijnlijk niet…Xi zelf gedraagt zich graag als de nieuwe grote Roerganger. Hij blijkt een fan van Wang Kun: in 2015 herstelt hij de opera “het meisje met het witte haar” in ere. Het zal niet verbazen wie de artistiek leider van deze herbewerkte opera is: inderdaad, Peng Liyuan, de (2de) vrouw van Xi natuurlijk! Voordat ze Xi leert kennen is ze de parmantige zangeres van strijdliederen en militaire ballades aan het militaire front. Ze speelt bovendien ook de hoofdrol in een eind jaren ’80 uitvoering van de klassieker onder de Chinese opera’s. Peng Liyuan is m.a.w. de jaren ’80 versie van het rooie meisje met het witte haar….zie ook het artikel https://sinosphere.blogs.nytimes.com/2015/11/10/white-haired-girl-opera-created-under-mao-returns-to-stage/ met beelden van Peng in actie! Zo zie je maar, het artistieke bloed kruipt altijd waar het niet gaan kan bij Chinese communisten…
Voor fotoreportages van de viering van de 70ste verjaardag van de stichting van de Volksrepubliek China en de ontluikende protesten in Hong Kong, zie volgende links….
https://edition.cnn.com/2019/10/01/world/gallery/china-70th-anniversary/index.html
https://www.dawn.com/news/1508383
voor de posters zie https://chineseposters.net/