Ik zie hem voor het eerst voorbijflitsen in het steegje achter ons huis, de kraag van zijn dunne, leren jasje hoog opgetrokken, sporttas in de hand.

Het is de herfst van 1976, enorm koud is het nog niet, maar deze donkere, bebaarde man lijkt het niet warm te hebben. Enkele dagen later tref ik hem op het voetbalveld langs de Boerendanserdijk in Zwolle, waar hij tot mijn verbazing meetraint met het grote PEC, vlak na mijn eigen training bij de D-pupillen. Verrek, nu zie ik het: het is McKenzie, de nieuwe steraankoop van PEC Zwolle! Mijn ouders beamen het: McKenzie is op kamers komen wonen in de Bilderdijkstraat bij mevrouw Uytendijk, onze achterbuurvrouw.

Ik zie hem die winter nog wat vaker door onze buurt lopen, rillend van de kou in datzelfde dunne jasje, met dat kenmerkende ringbaardje. Aan spelen bij PEC lijkt hij steeds minder toe te komen. En bij het slot van het krankzinnige seizoen ’76-77, het jaar waarin ik PEC eerst de bekerfinale zie verliezen, dan direkte promotie naar de eredivisie op de laatste competitiedag verspelen en tot overmaat van ramp ook nog de na-competitie verprutsen, is McKenzie in geen velden of wegen meer te bekennen.

PEC supporters mogen graag herinneringen ophalen over dit hektische seizoen ’76-’77, waarbij McKenzie zelden of nooit wordt gememoreerd. Wie is McKenzie en waar is hij gebleven?

De jonge Alty

Altamont of Alty McKenzie wordt in 1951 geboren in Kingston, Jamaica, in een gezin met 3 broers. Zijn grootouders en ouders zijn actief in de paardenwereld, en werken op een manège annex renstal op Camyanas Park, de enige drafbaan van Jamaica. Op de middelbare school ontpopt Alty zich als een veelbelovende voetballer, hij wordt zelfs uitverkoren voor de nationale Jamaicaanse jeugdselectie. Hij belandt uiteindelijk bij FC Santos in Kingston, vernoemd naar de beroemde Braziliaanse club waar Pelé zijn grote triomfen viert. Het professionele voetbal staat nog in de kinderschoenen in Jamaica, Brazilië is het grote voorbeeld en Pelé mateloos populair.

Alty is niet alleen behendig en snel, hij heeft ook een gezond stel hersens. In Jamaica noemen ze hem niet voor niets „Doc“. Rond 1970 vertrekt hij naar Amerika, naar State University of New York College (SUNYA) in Oneonta. Naast zijn studie algemene biologie stort hij zich op atletiek en voetbal en wordt basisspeler in het universiteitselftal. Hij speelt zich in de kijker van de Dallas Tornado, een ambitieuze Texaanse club in de net ontluikende Amerikaanse profcompetitie. Speedy McKenzie speelt van het voorjaar ‘74 tot eind ‘75 eenentwingtig maal voor de Tornados in de NASL (North American Soccer League), meestal op de linkerflank. Hij maakt deel uit van de eerste golf Jamaicanen die overzee geld weet te verdienen met het nobele voetbalspel.

Alty en Pelé

Een doelpuntenmachine is Alty niet, hij scoort in dienst van de Tornados slechts drie maal. McKenzie is vooral een teamspeler, sterk in intercepties en de omschakeling . Hij is een man van de assists. Een persoonlijk hoogtepunt vormt de demonstratie-wedstrijd tegen de New York Cosmos (NYC) in juni 1975 bij het debuut van Pelé in Amerika. Tien miljoen Amerikaanse tv- kijkers zien Alty in de 10de minuut het openingsdoelpunt scoren!

“The Return of Pelé”, met het doelpunt van McKenzie in de ~19de minuut van deze video. De eerste 10 minuten geven een mooi beeld van de introductie van Pelé tot het Amerikaanse publiek. Let ook op het abominabele veld! copyright: © NASL 1968 – 1984 SOCCER HISTORY, published Sept 11 2016

Evenzo gedenkwaardig is de vriendschappelijke wedstrijd van FC Santos Kingston tegen hetzelfde NYC met Pelé in het volledig uitverkochte National Stadium in Jamaica een paar maanden later. McKenzie heeft een aanbod ontvangen om eenmalig met zijn oude club tegen de Braziliaanse superster te spelen voor het Jamaicaanse thuispubliek.

Vanaf 1 januari 1976 staat Alty onder contract bij de Tacoma Tides in Tacoma, Washington State. In die periode wordt hij ook verscheidene malen geselecteerd voor het Jamaicaanse nationale team dat in voorbereiding is voor de kwalificatie wedstrijden voor het WK in ’78 in Argentinië. De kans op kwalificatie wordt vroegtijdig verspeeld door twee maal knullig verlies tegen Cuba.

De Tacoma Tides gaat uiteindelijk failliet in ’76, Alty weet voortijdig het zinkende schip te verlaten en een veilig heenkomen te vinden bij de Los Angeles Skyhawks. Met de Skyhawks bereikt hij de American Soccer League (ASL) Championship’s finale tegen de New York Appolo’s op 27 augustus 1976 in LA. De ASL, van oorsprong een kleinere, regionale competitie is sinds begin 1976 de 2de nationale profcompetitie naast de NASL. De SkyHawks winnen in een spannende finale met 2-1: McKenzie draagt persoonlijk bij aan die spanning door al in de 1ste helft met rood van het veld te worden gestuurd!

Alty in de metropool van het Oosten

McKenzie kan niet lang nagenieten van zijn kampioenschap. Op maandagochtend 30 augustus wordt hij door PEC voorzitter der Wal van Schiphol afgehaald en in het sjiekste hotel van Zwolle, Hotel Wientjes, ondergebracht. Van der Wal is in zijn nopjes, de dag ervoor heeft zijn PEC de eerste competitie overwinning geboekt na twee eerdere gelijke spelen. En eindelijk is dan die sterspeler gearriveerd die het Zwolse publiek al eerder in augustus in het vooruitzicht is gesteld. Diezelfde maandag werkt McKenzie een lichte training af alvorens zijn bed op te zoeken om de volgende ochtend in het gezelschap van coach Alleman aan de Zwolsche Courant te worden gepresenteerd.

De goedlachse, enigszins vermoeid ogende Alty (door de krant steevast als MacKenzie opgevoerd) bekent weinig anders van het Nederlands voetbal te kennen dan Ajax, Cruijff en Neeskens. Het contact met van der Wal, de Zwolse voorzitter annex bankdirecteur met de nodige connecties in de VS, is eerder die zomer gelegd. McKenzie’s teamgenoot in Amerika, de Uruguayaan Pepe Fernandez, tot 1974 actief in Nederland bij Haarlem, PEC en Go Ahead, heeft PEC van harte bij Alty aanbevolen. McKenzie staat te popelen om zijn debuut in Zwolle te maken: hij zegt op de linksbuiten positie te kunnen spelen, maar ziet zichzelf het liefst direkt achter de spitsen in een vrije opdracht.

Of Alleman überhaupt bekend is met Alty’s specifieke kwaliteiten valt te betwijfelen. De speler is hem hoogstwaarschijnlijk door zijn voorzitter opgedrongen. Van der Wal heeft het jaar ervoor Yuri Banhoffer, een Uruquyaanse spits met een geweldige kopkracht en vechtlust, vanuit Amerika naar Zwolle weten te lokken. Banhoffer is bij het Zwolse publiek in de smaak gevallen. De voorzitter denkt groot en brengt graag PEC in de publiciteit: misschien droomt -ie stilletjes al van schreeuwende krantenkoppen over het swingende en gevreesde Zuid-Amerikaans aanvalsduo in Zwolle. McKenzie heeft een één-jarig contract aangeboden gekregen. Coach Alleman laat er trouwens geen misverstand over bestaan: McKenzie zal de volgende dag in de thuiswedstrijd tegen Excelsior meteen aan de bak moeten. Alty zal de plek innemen van de geschorste Banhoffer.

PEC heeft bij aanvang van de competitie zijn selectie nauwelijks op orde. Een week voor de competitie-aftrap worden verdediger Henk Warnas, middenvelder Koko Hoekstra en voorhoedespeler Ronald Hendriks binnengehaald. Middenvelder René Ijzerman en linksbuiten Cees van Slooten zijn niet inzetbaar vanwege contractperikelen. Er staat geen ingespeeld team klaar. Alleman weet dat hij nog flink zal moeten sleutelen aan een favoriete opstelling.

Alty’s zwakke enkel

Alty maakt volgens de krant geen overweldigende indruk bij zijn eerste optreden, al steekt zijn ijver positief af tegen het lamlendige spel van zijn ploeggenoten in de bloedeloze 0-0 tegen Excelsior. Toch mag McKenzie’s debuut als gedenkwaardig worden bestempeld: het is het eerste optreden van een Jamaicaanse voetballer en international in het Nederlandse betaalde voetbal.

Het blijft voor McKenzie niet bij deze ene wedstrijd. Nadat Banhoffer terugkeert van zijn schorsing wordt Alty links naast de Uruquayaan geposteerd. PEC en het aanvalsduo laten tegen SVV en Vitesse nog geen swingend samba voetbal zien. Een vervelende, in de training opgelopen, enkelblessure houdt McKenzie vervolgens een week of drie aan de kant. Alleman heeft zijn definitieve formatie nog niet uitgedokterd, maar kiest steeds vaker voor een twee spitsen systeem, met afwisselend Ronald Hendriks of Tjeerd van t’ Land op de rechtervleugel en Banhoffer in de spits. Middenvelder Hoekstra is dikwijls in de buurt van Banhoffer te vinden bij voorzetten en spelhervattingen, terwijl de linksback of linkermiddenvelder het gat aan de vrije linkerkant moet induiken.

Als McKenzie hersteld is van zijn blessure heeft hij moeite zich terug in de basis te spelen. Alleman laat hem in vriendschappelijke wedstrijdjes tegen plaatselijke amateurs opdraven: er klinkt inmiddels lichte twijfel door in de woorden van de coach over de steraankoop. “Het is vooral van belang dat hij zich goed weet aan te passen. Slaagt die aanpassing, dan krijgt McKenzie zeker zijn kans” zo tekent de Zwolsche Courant op 18 oktober op uit de mond van Alleman.

Alty op de bank

Vijf dagen later sluit dan eindelijk de uiterst getalenteerde Ijzerman definitief zijn nieuwe contract bij Zwolle. Alleman beklaagt zich al langer over het gemis van een pure linkerspits. Het jeugdig talent Ron Jans, die indruk maakt in het Uefa jeugdteam, durft hij nog geen kans te geven. Alty lijkt evenmin meer als de kandidaat voor de linsbuiten positie te worden beschouwd. Het is Ijzerman die vanuit het middenveld voortaan de linkerflank zal bestrijken. McKenzie moet het tot de winterstop voornamelijk doen met wat invalbeurtjes voor Banhoffer, al is Alty allesbehalve een pure spits. De Zwolsche Courant wordt steeds kritischer en stelt dat McKenzie “zijn lange reis over de oceaan geen moment heeft kunnen waarmaken.” Cees Cuilenborg van de VI gooit begin december er nog een schepje bovenop na de Uefa jeugd te hebben zien spelen: “Geen slechte, die Ron Jans van PEC Zwolle. Krachtig gebouwd, stevige knal in zijn voeten. Je begrijpt niet waarom PEC het in exotisch handelswaar zoekt, als het eigen talent voorhanden is.”

Na de winterstop probeert Alleman het toch weer met drie spitsen en Alty krijgt zowaar een nieuwe kans. Hij start in de basis tegen FC Groningen en vervolgens tegen Heracles op 16 januari. Pech blijft McKenzie achtervolgen: na een charge van een Heracles speler raakt hij opnieuw geblesseerd aan de enkel. Het is de laatste wedstrijd die hij voor PEC speelt. De club heeft inmiddels een tweetal Denen (Sörensen en Pedersen) aan de selectie toegevoegd, die de voorkeur boven Alty krijgen. McKenzie werkt in stilte en eenzaamheid aan zijn herstel en wordt vervolgens alleen nog voor wedstrijdjes van het tweede opgeroepen. Ik zie hem nooit meer in de Bilderdijkstraat. Bij de bloedstollende afsluiting van het seizoen is Alty de grote afwezige, zelfs een plaats op de bank is hem niet gegund.

Met Stille Trom

Op 12 juni 1977 speelt PEC de laatste na-competitie match tegen MVV in Maastricht. Drie dagen daarvoor valt uit een klein krantenberichtje op te maken dat McKenzie op 8 Juni naar Amerika is teruggekeerd om op 10 juni onmiddellijk voor de LA Aztecs, de voormalige club van Banhoffer, aan te treden. Alty is met stille trom uit Zwolle vertrokken.

McKenzie voetbalt een dertig-tal wedstrijden voor de Aztecs en komt drie keer tot scoren. Alty vindt het dan genoeg geweest en keert terug naar het ouwe nest, FC Santos in Kingston, Jamaica. Hij wordt wederom opgeroepen voor het Jamaicaanse nationale team, maar het zit ‘m opnieuw niet mee: de Jamaicaanse voetbalbond heeft onvoldoende middelen om zich voor de kwalificatie-rondes voor het WK in 1982 in te schrijven. Ergens rond die tijd hangt McKenzie zijn voetbalschoenen aan de Jamaicaanse palmbomen.

Rum runner

Alty vindt een job bij de oudste rum distilleerderij op Jamaica op het beroemde landgoed Appleton in Nassau Valley aan de zuidkust. Hij werkt zich op tot de manager en wordt in 2014 bij zijn pensioen door de minister van Landbouw en Visserij voor zijn inzet voor de verbetering en promotie van de Jamaicaanse rum industrie onderscheiden. In Amerika zijn ze hem ook niet vergeten: in 2000 wordt hij opgenomen in SUNYA Oneonta’s Hall of Fame.

Twee van zijn broers worden gevierde jockeys in Kingston. Zijn ouders krijgen na hun overlijden voor hun verdiensten in de paardensport de Alty & Rita McKenzie Memorial Cup naar zich vernoemd, die jaarlijks wordt verreden op Caymanas Park. Alty McKenzie mag dan een voetnoot zijn in Zwolle en in de Nederlandse competitie, in Jamaica is -ie geen kleine jongen. Hij behoort tot de helden van FC Santos en het Jamaicaanse voetbal.

PS: ik ben druk doende contact met Alty te leggen om zijn persoonlijk verhaal en impressie van zijn periode in Nederland/Zwolle te kunnen optekenen. Het contact met zijn ouwe club FC Santos is inmiddels gelegd, maar McKenzie heb ik nog niet aan de lijn gehad. Ik hou je op de hoogte zodra er meer nieuws is!